„Tylko miłość jest siłą, co złagodzić może ból świata.”
Urodziła się 23 maja 1842 roku w Suwałkach, jako druga córka Józefa Wasiłowskiego i Scholastyki z Turskich.
Ojciec i matka Marii stanęli na ślubnym kobiercu w roku 1839, a niedługo potem przenieśli się do Warszawy, gdzie Józef Wasiłowski otrzymał urzędniczą posadę w Prokuratorii Generalnej. W tym mieście urodziła się pierwsza córka państwa Wasiłowskich Wanda, starsza siostra Marii Konopnickiej. W roku 1840 pan Józef otrzymał awans zawodowy i dlatego cała trzyosobowa rodzina musiała przenieść się do Suwałk, gdzie przy ulicy Kościuszki 31 przyszło na świat ich drugie dziecko, czyli nasza patronka, która na chrzcie 23 września 1842 roku otrzymała imiona Maria Stanisława.
Oprócz siostry Wandy Konopnicka miała jeszcze młodsze rodzeństwo: Jana Jarosława ur. 27 grudnia 1843 roku, Laurę Celinę ur. 6 stycznia 1846 roku, Jadwigę Julię ur. 20 sierpnia 1848 roku oraz zmarłą po urodzeniu siostrę Zofię.
W 1849 roku kiedy pisarka miała 7 lat rodzina Wasiłowskich musiała przeprowadzić się do Kalisza i zamieszkać na Warszawskim Przedmieściu (w mieszkaniu na parterze pałacu Puchalskich przy dzisiejszym pl. Jana Kilińskiego 4).
Dwa lata po przeprowadzce na rodzinę Marii spadło wielkie nieszczęście. 31 marca 1854 roku zmarła matka przyszłej poetki Scholastyka, dożywając zaledwie 34 lat. Nasza osierocona bohaterka miała wtedy 12 lat.
Obowiązek wychowywania dzieci spadł na owdowiałego Józefa. Tak po latach wspomina ten czas pisarka: „Atmosfera naszego dzieciństwa była bardzo różna od tej, w jakiej dzieci żyją zwykle. (…) Dom nasz sierocy był prawie zakonnym domem; nie przyjmowano w nim i nie oddawano żadnych wizyt, nie prowadzono żadnych wesołych światowych rozmów, a spacery, na które nas ojciec prowadził miały za cel zwykły – cmentarz”.
W roku 1855 Maria Wasiłowska rozpoczęła naukę na pensji sióstr sakramentek w Warszawie. Uczyła się m.in. trzech języków obcych: francuskiego, niemieckiego oraz łaciny, historii powszechnej, historii literatury polskiej, geografii, arytmetyki, rysunku i tańca. Na pensji zetknęła się z Elizą Pawłowską (po mężu Orzeszkową), która była przyjaciółką jej siostry Wandy. Maria i Eliza choć nie były serdecznymi przyjaciółkami to niemal przez całe życie korespondowały ze sobą. Edukację na pensji zakończyła Konopnicka w 1856 roku w wieku 14 lat. Wróciła do rodzinnego Kalisza pod opiekę swego ojca Józefa.
W 1862 roku wyszła za mąż za Jarosława Konopnickiego herbu Jastrzębiec, zubożałego ziemianina starszego od niej o 12 lat. Po ślubie małżonkowie zamieszkali w Bronowie koło Poddębic w niskim domku, pod słomianą strzechą, „chatą raczej wieśniaczą niż dworem pańskim.” Niestety powstańcza zawierucha roku 1863 sprawiła, że pisarka wraz z mężem oraz maleńkim pierworodnym synem musiała udać się na emigrację do Wiednia i Drezna. Rodzinie udało się powrócić do kraju w 1864 roku. Kłopoty finansowe Jarosława sprawiły, że para po sprzedaniu majątku w 1872 roku zamieszkała w dzierżawionym folwarku w Gusinie.
Maria Konopnicka znużona i rozczarowana mężem Jarosławem w 1876 roku zdecydowała się na rozstanie. Rok późnej przeniosła się wraz z dziećmi do Warszawy. Po śmierci Jarosława Konopnickiego w 1902 roku pisarka musiała sama zadbać o wykształcenie dzieci i podjęła pracę w stolicy jako korepetytorka. Dzięki dobrej znajomości języków obcych mogła także utrzymywać się z przekładów utworów zagranicznych.
W 1878 roku umarł ojciec Konopnickiej, a ona sama zajęła się działalnością konspiracyjną. W latach 1882 – 1884 wyjeżdżała do Austrii, Włoch oraz Czech, a w 1903 roku na 25-lecie pracy pisarskiej otrzymała w darze „od narodu” dworek w Żarnowcu koło Krosna na Pogórzu Karpackim. Od roku 1889 Maria zaczęła przyjaźnić się z malarką Marią Dulębiankom, która zamieszkała razem z poetką w jej dworku w Żarnowcu. 8 października 1910 roku we Lwowie Maria Konopnicka z domu Wasiłowska zmarła na zapalenie płuc.
Talent pisarski i poetycki ujawnił się u Marii Konopnickiej już w dzieciństwie. Podobno rodzina poetki zauważyła w niej tą niezwykłą zdolność do spontanicznego i swobodnego układania rozmaitych wierszyków i piosenek, choć wówczas traktowano to z przymrużeniem oka. Dar literacki u Marii Konopnickiej dostrzegał też nauczyciel języka polskiego Ignacy Kowalewski. Tu trzeba zwrócić uwagę na fakt, iż w owych czasach zawód pisarki był bardzo źle oceniany. Rodzice nie pozwalali dziewczętom na rozwijanie takich pasji. Jednak Marii Konopnickiej się to udało, choć wiele osób nie było przychylnych jej talentowi.
Pierwsze znaczące dzieło Marii powstało po przeprowadzce do Gusina. Był to poemat W górach, który został przychylnie zrecenzowany przez Henryka Sienkiewicza. Dopiero po tym wydarzeniu pisarka uwierzyła w swój talent pisarski i w swoje możliwości, choć jej debiut poetycki przypada na rok 1870. Był to wiersz zatytułowany Zimowy poranek opublikowany w dzienniku Kaliszanin pod pseudonimem Marko.
Miastu Kalisz pisarka poświęciła jeszcze trzy utwory poetyckie: dwa zatytułowane Kaliszowi (1888 i 1907) i jeden noszący tytuł Memu miastu (1897). Bardzo szybko jej twórczość poetycka, przepełniona patriotyzmem i szczerym liryzmem, stylizowana „na swojską nutę”, zdobyła powszechne uznanie. Pierwszy tomik Poezji wydała w roku 1881, następne ukazywały się w latach 1883, 1886, 1896. W latach 1884–1887 redagowała demokratyczne pismo dla kobiet Świt oraz współpracowała z tygodnikiem emancypantek Bluszcz. Od początku lat osiemdziesiątych XIX wieku aż do swojej śmierci zajmowała się pisaniem nowel. Powstały m.in. takie utwory jak: Mendel Gdański, Na drodze, Dym, Miłosierdzie gminy.
Konopnicka zajmowała się także krytyką literacką, którą uprawiała od roku 1881, początkowo na łamach Kłosów, Świtu, Gazety Polskiej, Kuriera Warszawskiego, a następnie w wielu innych pismach.
Oczywiście nie można też zapomnieć o jej twórczości literackiej skierowanej do dzieci, a pisanej w duchu dewizy „Nie przychodzę ani uczyć dzieci, ani też ich bawić. Przychodzę śpiewać z nimi”. Publikowane od roku 1884 utwory Konopnickiej dla dzieci były pozbawione natrętnego dydaktyzmu i rozbudzały wrażliwość estetyczną małego odbiorcy, co było nowością w tej dziedzinie pisarstwa. Wspomnieć tu należy takie dzieła jak: O Janku Wędrowniczku, O krasnoludkach i sierotce Marysi, Na jagody , Szkolne przygody Pimpusia Sadełko, Co słonko widziało oraz Śpiewnik dla dzieci. Większość tych utworów jest doskonale znana uczniom naszej szkoły.
Nie można zapomnieć oczywiście o Rocie, którą Konopnicka opublikowała w 1908 roku w miesięczniku Przodownica. Utwór zyskał popularność w 1910 roku podczas obchodów rocznicy grunwaldzkiej, a obecnie jest hymnem naszej szkoły.
Bibliografia
Szypowska: Konopnicka jakiej nie znamy. Warszawa 1965.
I. Kienzler: Maria Konopnicka. Warszawa 2014.
